Στην Κυψέλη
Μελισσοκόμος επί τω έργω
Name: BeeHappy
Location: ΝΕΑ ΜΑΚΡΗ, GR

Παρασκευή, Μαΐου 25, 2007

Παραφυάδες

Το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και της διαιώνισης (στενά συνδεδεμένα και μεταξύ τους), προσδιορίζουν και εξηγούν τις περισσότερες από τις συμπεριφορές τόσο των έμβιων όντων όσο και των λοιπών δημιουργημάτων της φύσης.

Η φύση εξασφάλισε τη διαιώνιση φροντίζοντας να τη συνδέσει με μια ευχάριστη, για τα περισσότερα τουλάχιστον είδη, στιγμή.
Δεν μπορώ να είμαι σίγουρος αν τη στιγμή που ο αέρας παρασέρνει τη γύρη ή τα σπόρια μέσα από το άνθος το φυτό βρίσκεται σε εκστατική οργασμική κατάσταση (γιατί όχι άλλωστε?), τα ζώα σίγουρα δείχνουν να το ευχαριστιούνται.
Τα περισσότερα είδη είναι αναπαραγωγικά ελάχιστες φορές μέσα στη διάρκεια του χρόνου, σε αντίθεση με τον άνθρωπο ο οποίος είναι αναπαραγωγικός συνεχώς, με αποτέλεσμα τα σπόρια μας να ψάχνουν καθημερινά γόνιμο έδαφος. Από τον πατέρα μου θυμάμαι πρωτοάκουσα την παρακάτω μαντινάδα(?):
"Νά μουν το Μάι γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, Κόκορας όλο τον καιρό και Γάτος τον Γενάρη".
Η μέλισσα όμως συμπεριφέρεται ή έτσι τουλάχιστο νομίζω εγώ, κάπως διαφορετικά.
Η παρθένα βασίλισσα, όπως έχουμε ξαναπεί, συνουσιάζεται μόνο μια φορά στη ζωή της με πολλαπλούς "συντρόφους". Δεν ξέρω αν το απολαμβάνει η βασίλισσα, οι φουκαράδες οι κηφήνες όμως δε νομίζω να τη "βρίσκουν" ιδιαίτερα καθώς συγχρόνως με τη συνεύρεση αποχαιρετούν τη σύντομη ούτως ή άλλως ζωή τους, αφού όλα τα γεννητικά τους όργανα αποκολλώνται βίαια από το σώμα τους.
Εδώ ας ανοίξουμε εισαγωγικά σχετικά με τον αναπαραγωγικό οργασμό και την απώλεια ζωής. Θυμάμαι στην ταινία "Η Αυτοκρατορία των Αισθήσεων" αλλά και σε βιβλία που αναφέρονται στη στιγμή του απαγχονισμού, να συνοδεύεται το "πέταγμα" της ψυχής με την εκσπερμάτιση και την απόλυτη έκσταση. Πως διάλεξε άραγε η φύση να συνδέσει έτσι τα δύο πιο σημαντικά στοιχεία της? Τη δημιουργία και την απώλεια ζωής. Λέτε την ίδια έκσταση να βιώνουν και οι κηφήνες? Κλείνουσιν τα εισαγωγικά ευχόμενοι να το μάθουμε κάποτε από τα βιβλία και όχι διά ζώσης.
Εκτός λοιπόν του ότι οι μέλισσες είναι ανοργασμικές και ανέραστες σε όλη τους τη ζωή, η βασίλισσα δεν συνουσιάζεται με σκοπό (άμεσο τουλάχιστο) τη διαιώνιση αλλά τη δημιουργία εργατικού πληθυσμού. Κάποια στιγμή, άγνωστο σε μας ακόμα πως και ποιος, θα δώσει το σύνθημα, κάποιες δεκάδες μόνο από τα εκατομμύρια αυγά που θα έχει γεννήσει μέχρι τότε η βασίλισσα, να μετασχηματιστούν σε νέες βασίλισσες πια και όχι σε καταδικασμένες στη δια βίου εργασία εργάτριες μέλισσες. Ποιος δίνει αυτήν την εντολή? Οι εργάτριες, η βασίλισσα, μήπως οι κηφήνες? Κανείς δε γνωρίζει αυτό και πολλά άλλα, καλά κρυμμένα μυστικά της κοινωνίας των μελισσών.
Πότε συμβαίνει αυτό? Μα φυσικά την Άνοιξη. Από Απρίλη μέχρι και Μάι το φαινόμενο της σμηνουργίας δίνει και παίρνει. Η παλιά βασίλισσα θα εγκαταλείψει την κυψέλη μαζί με μέρος του υπάρχοντος πληθυσμού, ενίοτε θα ακολουθήσουν και κάποιες από τις νέες και παρθένες βασίλισσες ως δευτεραφεσμοί, τριταφεσμοί κλπ, δημιουργώντας νέες αποικίες και διαιωνίζοντας με αυτόν τον τρόπο το είδος. Πιστεύω, συνδέοντας το φαινόμενο με τα παραπάνω, ότι τη στιγμή της σμηνουργίας, το σύνολο του αφεσμού βρίσκεται σε μια ηδονικά ευτυχισμένη στιγμή. Ίσως αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο οι αφεσμοί δεν είναι επιθετικοί και όχι αυτό που αφελώς πιστεύουμε εμείς ότι λόγω της πλήρωσης του προστόμαχου με μέλι είναι δύσκαμπτες.
Ο μελισσοκόμος βέβαια, όπως και οι υπόλοιποι άνθρωποι γενικά, λίγο ενδιαφέρεται για την ψυχολογία, ας πούμε, της μέλισσας, παρά μόνον για το πως θα εκμεταλλευτεί προς όφελός του το σύνολο των υπόλοιπων δημιουργημάτων της φύσης.
Έτσι, με κάθε τρόπο προσπαθεί να αποτρέψει το φαινόμενο της σμηνουργίας, καθώς αυτό (η σμηνουργία), καθιστά το μελίσσι αντιπαραγωγικό. Εδώ βέβαια πρέπει να πούμε ότι οι έννοιες του παραγωγικού ή μη προσδιορίζονται από την εξ Αμερικής λογική και την υπερεκμετάλλευση των παραγωγικών πηγών, είτε μιλάμε για μέλισσες, είτε για αγροτεμάχια είτε για γαλακτοφόρα ή άλλα ζώα. Τη λογική αυτή την υιοθετήσαμε άκριτα και παράλογα φυσικά και στην Ελλάδα, τα αποτελέσματά της τα βιώνουμε ήδη και πολύ φοβάμαι ότι θα γίνουν εφιάλτης στο μέλλον. Ξανακλίνουσιν τα εισαγωγικά.
Ο μελισσοκόμος όμως, έχει ανάγκη να πολλαπλασιάσει τον αριθμό των κυψελών του, τόσο για να αυξήσει την παραγωγή του όσο και για να καλύψει τις φυσιολογικές απώλειες που θα έχει στη διάρκεια του χρόνου.
Ένας από τους τρόπους πολλαπλασιασμού είναι και αυτός των παραφυάδων. Καταλαβαίνετε ότι έλκει το όνομα από την αντίστοιχη διαδικασία των δέντρων και των φυτών.
Ο μελισσοκόμος λοιπόν, όταν αποφασίσει να πολλαπλασιάσει τα μελίσσια του και δεν θέλει να επιβαρυνθεί οικονομικά με αγορά έτοιμων νέων, χρησιμοποιεί τεχνικές διαίρεσης αυτών.
Τον Απρίλη τον ξανθό, ή τον Μάι, τον πιον όμορφο καιρό που λέει και το σχετικό άσμα των Χειμερινών Κολυμβητών, θα χωρίσουμε τα μελίσσια που επιλέξαμε στα 2, 3 ή και στα τέσσερα αν το μητρικό είναι ιδιαίτερα δυνατό και πολυπληθές. Μια καλή ευκαιρία είναι αυτή που μας δίνεται κατά τη διάρκεια της δημιουργίας βασιλοκελιών σμηνουργίας. Οι μέλισσες από ένστικτο δημιουργούν πολύ καλά βασιλοκέλια σμηνουργίας όπως και τα αντίστοιχα της αντικατάστασης (θα πούμε άλλη φορά για αυτή τη διαδικασία).
Μια τέτοια ευκαιρία δόθηκε πριν μερικές βδομάδες, παραμονές της μεταφοράς των κυψελών στο Άργος. Στην τελευταία πριν τη μεταφορά επιθεώρηση, εντοπίστηκαν ωραία και ευμεγέθη βασιλοκέλια τα οποία βλέπετε στην κορυφή του κειμένου.
Η μεταφορά των συγκεκριμένων κυψελών στο Άργος, σήμαινε και τη σχεδόν σίγουρη απώλεια των αφεσμών παρ' όλο του ότι έχω δημιουργήσει σχεδόν τέλεια ελκυστική ουσία για την αυτοσύλληψη σε παγίδες. (Το επιβεβαίωσα αργότερα όταν κάποιοι που υποτίθεται "πρόσεχαν" τα μελίσσια μας φρόντισαν να "συλλέξουν" τα σμάρια μας. Τεσπα).
Αποφασίστηκε λοιπόν η διαίρεση των συγκεκριμένων κυψελών και η μετατροπή τους σε μη παραγωγικά, άμεσα τουλάχιστον.

Το συγκεκριμένο που βλέπετε ήταν ιδιαίτερα δυνατό, 20 πλαίσια γεμάτα από πληθυσμό, με αρκετά βασιλοκέλια ήδη σχηματισμένα.
Αποφάσισα να χωριστεί σε 4 συνολικά τμήματα, με 5 πλαίσια σε κάθε νέα κυψέλη και 5 που θα 'μέναν στην παλιά.
Φροντίσαμε να μοιράσουμε δίκαια (ως θεοί ή ως άνθρωποι?) όσο αυτό ήταν δυνατό, σε ομοιόμορφα από άποψη πληθυσμού τμήματα, αλλά και τροφών (μέλι, γύρη) αλλά κυρίως σε βασιλοκέλια. Οι μητρική κυψέλη, όπου εντοπίσαμε την παλιά βασίλισσα (δεν την είχε "κάνει" ευτυχώς ακόμα, συνήθως την κοπανάει με το που σφραγίζουν τα πρώτα βασιλοκέλια) παρέμεινε στην παλιά θέση, οι νέες μεταφέρθηκαν μερικά χιλιόμετρα μακριά ώστε να αποτρέψουμε την επιστροφή των συλλεκτριών.
Σε 15-20 περίπου ημέρες οι νέες βασίλισσες ήταν ήδη γονιμοποιημένες και είχαν αρχίσει το έργο τους. Η επιτυχία ήταν μεγαλύτερη του 95%, μόνο μια στην ουσία δεν τα κατάφερε και κατέληξε στην κοιλιά κάποιου πουλιού ή αγάπησε τρελά τον κηφήνα και κλέφτηκε μαζί του.
Του καιρού βοηθούντος θα συνενωθεί σήμερα με έναν από τους νέους αφεσμούς.
Με τον τρόπο αυτό ο μελισσοκόμος αυξάνει τον αριθμό των κυψελών του, οι νέες βασίλισσες ορεξάτες θα γεννούν κατά ριπάς η δε παλιά θα ξαναπασχίσει χωρίς διακοπή να ξαναμεγαλώσει τη φαμίλια της.
Θα μπορούσε κανείς να πει, αφελώς σκεπτόμενοι πάντα, ότι δημιουργήσαμε συνθήκες τεχνητής σμηνουργίας. Έλα όμως που αν αφήσουμε περισσότερα από 1-2 βασιλοκέλια σε κάθε παραφυάδα, τουλάχιστον μια νέα βασίλισσα θα σμηνουργήσει με μέρος αυτής. Όσο πιο πολυπληθής η παραφυάδα, τόσο πιο σίγουρη η σμηνουργία αλλά και το πλήθος αυτών. Βλέπει κανείς αφεσμούς κυριολεκτικά μια χούφτα μέλισσες. Τόσο έντονο είναι το ένστικτο της διαιώνισης, οδηγώντας ακόμα και σε αβέβαιες για την επιβίωση καταστάσεις.
Οι τρόποι χωρισμού ενός μελισσιού είναι πολλοί και εξυπηρετούν διαφορετικές ανάγκες κάθε φορά σε συνδυασμό με τη χρονική στιγμή που γίνονται.

Η φύση φρόντισε και φέτος (ακόμα φροντίζει σε κάποια μέρη) να δημιουργήσει νέες αποικίες, κάποιες για καλή μας τύχη φωλιάζουν ήδη στις κυψέλες μας, άλλες πιο τυχερές(?) απολαμβάνουν την ελευθερία τους.





Θα ζητήσω προκαταβολικά συγγνώμη για τις όποιες ασυνέχειες και αοριστίες του σημερινού post (γράφεται με πολλές ενδιάμεσες διακοπές), λανθασμένα θεώρησα ότι παραμονή τριημέρου κανείς δεν θα είχε διάθεση για εργασία, αντ' αυτού τα τηλέφωνα και τα μηνύματα στον υπολογιστή γ##%$^&!!!.(μπιπ-μπιπ), η δε κυρία BeeHappy αντί να σηκώσει κανένα τηλέφωνο τσατάρει ακαταπαύστως με τις επίσης σκληρά εργαζόμενες Hungry_τισες.
Τι να ΄κούσουμε σήμερα...Τζιμάκο ίσως?


Ετικέτες ,

Δευτέρα, Μαΐου 14, 2007

Λεηλασία (Παρ' ολίγον αποτυχημένος τρύγος)

Η μέρα είχε οριστεί, τα υλικά ήταν έτοιμα και φορτωμένα, ο καφές στο χέρι και ξημερώματα Σαββάτου ξεκινήσαμε. Το δεύτερο καφέ τον πίναμε στην Αγία Τριάδα Αργολίδας, δίπλα σε μια πορτοκαλιά, υπό το συνεχές βούισμα των μελισσών που ήδη είχαν ξεκινήσει και αυτές τη μέρα τους. Τίποτε δεν προμήνυε την αναστάτωση που θα ακολουθούσε σε λίγη ώρα.
Έχοντας την περσινή εμπειρία του καθυστερημένου τρύγου και της επακόλουθης λεηλασίας που προέκυψε, φέτος ο προγραμματισμός έγινε νωρίτερα, ενώ υπάρχει ακόμη μελιτοέκκριση από αρκετά άνθη της πορτοκαλιάς.
Η πρόβλεψη του καιρού της ημέρας μιλούσε για θερμοκρασίες Ιουλίου και έτσι νωρίς-νωρίς με τη δροσιά ξεκίνησε η διαδικασία του τρύγου.
Κοπιαστική δουλειά αλλά η αποζημίωση κυριολεκτικά γλυκιά!
Ξεκινήσαμε τη διαδικασία από τις κυψέλες του Μάρκου, έχοντας και τη βοήθεια του Γιώργου (κατοίκου Αγ. Τριάδας, ο ευτραφής με το αθλητικό φανελάκι) οι μέλισσες του οποίου είναι υπάκουες ως αρνάκια. Το πρωινό όμως εκείνο οι διαθέσεις ήταν διαφορετικές. Με το καλημέρα μας έκαναν σαφές ότι δεν θα παρέδιδαν αμαχητί τον κόπο τους όλων των προηγούμενων ημερών.
Η πρόχειρη ενδυμασία μας αντικαταστάθηκε γρήγορα από ενισχυμένα γάντια, μάσκες και μπόλικο δροσερό καπνό.
Η διαδικασία προχωρούσε έστω και με μικρά προβληματάκια και οι κυψέλες με το μυρωδάτο πορτοκαλόμελο άρχισαν να στοιβάζονται η μια πάνω στην άλλη.
Αυτό ακριβώς ήταν και το ευαίσθητο σημείο που μας διέφυγε της προσοχής. Η μυρωδιά του μελιού. Το πορτοκαλόμελο έχει μια εξαίσια φίνα και λεπτή ευωδιά (και αντίστοιχη γεύση) ιδιαίτερα πτητική, η οποία σε κλάσματα δευτερολέπτου έγινε αντιληπτή από τις μέλισσες πυροδοτώντας τη διαδικασία της λεηλασίας.

Δυο λόγια εδώ για το φαινόμενο αυτό. Τι ακριβώς είναι η λεηλασία?
Όπως λέει και η παροιμία, το κλεμμένο το ξύδι είναι πιο γλυκό από το αγορασμένο το μέλι. Και ποιος το γνωρίζει καλύτερα αυτό? Οι μέλισσες. Βεβαίως το γνωρίζουν και οι άνθρωποι εδώ και χιλιάδες χρόνια, καθώς η λεηλασία ήταν πάντα το επόμενο βήμα της κατάληψης της πόλης στόχου, διαιωνίζοντάς το πιστά μέχρι και σήμερα με εκσυγχρονισμένες μεθόδους (ανοικοδόμηση βομβαρδισμένων, δομημένα κλπ).
Πίσω στις μέλισσες. Οι μέλισσες ως γνωστό έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη την όσφρηση. Αντιλαμβάνονται τη μυρωδιά των σακχαρούχων χυμών από χιλιόμετρα μακριά. Ιδιαίτερα όταν η μελιτοέκκριση μιας περιοχής είναι περιορισμένη ή και μηδενική, η παραμικρή υποψία γλυκιάς ουσίας τις κινητοποιεί αυτόματα. Εκείνη λοιπόν τη στιγμή επικρατεί ο νόμος του ισχυρότερου και το ένστικτο της επιβίωσης. Το σύνθημα της γενικευμένης επίθεσης δίνεται και οι ασθενέστερες κυψέλες κυριολεκτικά αποδεκατίζονται αμυνόμενες με τις λιγοστές δυνάμεις τους ενάντια στους εισβολείς λεηλάτες.
Υπάρχει δε μάλιστα η αντίληψη ότι η συμπεριφορά αυτή σε κάποιες μέλισσες είναι γονιδιακή και κληρονομούμενη. Ίσως αυτό να εξηγεί την αυξημένη επιθετικότητα τους ενός μελισσομαντριού μου, το οποίο βρίσκεται πολύ κοντά σε αυτό του μπαρμπα-Γιώργη που λέγαμε τις προάλλες. Όλοι οι παλιοί μου έλεγαν ότι οι μέλισσες του μπάρμπα είναι λεηλάτριες αλλά δεν το πίστευα. Ίσως να ισχύει τελικά και η συνεχής ενόχληση να τις κάνει ευέξαπτες.
Τα θύματα από το φαινόμενο αυτό είναι χιλιάδες, αλλά και η διασπορά των πιθανών ασθενειών εξασφαλισμένη.
Η εικόνα που αντίκριζε κανείς μέσα σε λίγα λεπτά ήταν αυτή.


Κατά χιλιάδες οι μέλισσες προσπαθούν να βρουν δίοδο προς την πηγή της οσμής. Οι θυρίδες αερισμού όπως και οι διάφορες χαραμάδες κατακλύζονται από μέλισσες.
Οι μέλισσες φύλακες στη στιγμή πολλαπλασιάζονται και αμύνονται στην είσοδο της κυψέλης.
Από την επιδρομή δεν γλύτωσαν ούτε τα μικρά γονίδια που υπήρχαν στην περίμετρο του μελισσοκομείου. Αδύνατα όπως είναι αποτελούν τους πιο εύκολους στόχους.

Περιέργως πως, ή ίσως εξηγήσιμα, καμιά από τις δικές μου κυψέλες δεν δέχτηκε επίθεση. Η εξήγηση που έδωσα βασίζεται στο ότι οι αεραγωγοί των καπακιών μου (και όλος ο κενός χώρος μέσα τους) είναι κλεισμένοι με μονωτικό υλικό για την προστασία από τη ζέστη και οι κυψέλες μου καινούριες με πολύ καλή εφαρμογή μεταξύ των πατωμάτων, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν διαρροές.
Η διαδικασία του τρύγου σταμάτησε, τα πατώματα με τα μέλια μεταφέρθηκαν μακριά και ξεκίνησε η προσπάθεια καταστολής του φαινομένου. Με καπνό στα σημεία συγκέντρωσης και περιορισμό πιθανών κενών και των εισόδων των κυψελών.

Η ώρα ήδη κόντευε 12, ο ιδρώτας έτρεχε ζεστός και εμείς δεν είχαμε τρυγήσει ούτε τα μισά μελίσσια. Οι σκέψεις ανάμικτες από το να τα μαζέψουμε και να φύγουμε να συνεχίσουμε με όποιο κόστος ή να περιμένουμε και να δούμε.Τελικά στρώσαμε κάτω τα κεφτεδάκια της Αγγέλως (συζύγου του Μάρκου), ντοματούλα και μπυρίτσα στη σκιά της πορτοκαλιάς. Τα γάντια έγιναν μαξιλάρι στη ρίζα του δέντρου.
Σε 1-2 ώρες όλα ήταν όπως και πριν. Οι μέλισσες είχαν ησυχάσει και εμείς είχαμε ξεκουραστεί.
Ξεκίνησε η δεύτερη προσπάθεια για ολοκλήρωση του τρύγου, η οποία και ευωδόθηκε χωρίς άλλα παρατράγουδα.
Το γλυκό φορτίο ήταν πλέον έτοιμο να πάρει το δρόμο για την εξαγωγή του.
Λίγο πριν φύγουμε έπρεπε να επιθεωρήσουμε τα γονίδια που είχαν αυτοσυλληφθεί στις κυψέλες παγίδες που είχαμε τοποθετήσει περιμετρικά ώστε να συλλάβουμε κάποιους από τους αφεσμούς που παρ' όλες τις προσπάθειές μας τελικά εγκατέλειψαν την κυψέλη τους.

Αποδείχτηκε ότι ο συνδυασμός της αυξημένης τάσης των αφεσμών για ανάπτυξη με την άφθονη μελιτοέκκριση της πορτοκαλιάς δεν ήταν δυνατόν να σταματήσει το γονίδι στα 2-3 πλαίσια που είχαμε τοποθετήσει στις παγίδες. Τα γονίδια έχτισαν άναρχα (για μας, για κείνα σε πλήρη τάξη) κηρήθρες τις οποίες και γέμισαν με μέλι. Η απόλαυση του μελιού της φρεσκοχτισμένης κηρήθρας δεν περιγράφεται ακόμα και αν χρησιμοποιήσω το 100% του έτσι και αλλιώς μικρού συγγραφικού μου ταλέντου.
Όποιος προλαβαίνει τρώει

Το απόγευμα και ύστερα από μια ακόμα ταλαιπώρια αντικατάστασης ελαστικού επί της Αττικής οδού είχαμε πια φτάσει στα σπίτια μας.
Σε λίγες ώρες θα βρισκόμαστε πάλι εκεί, αυτήν τη φορά για να μεταφέρουμε τις κυψέλες στα έλατα της Βυτίνας, όπου οι πληροφορίες μας λένε ότι ο Physokermes hemicryphus ξεκίνησε ήδη το έργο του.





Η απώλεια της Nikon που χρησιμοποιούσα μέχρι τώρα μαζί με την απώλεια της διάθεσης (άσχετα μεταξύ τους) για νέες καταγραφές, είχαν σαν αποτέλεσμα να καθυστερήσει το σημερινό post και να παραληφθούν κάποια άλλα που χρονολογικά προηγούνταν.
Ας ακούσουμε ένα τραγουδάκι από τον Αργύρη (από ζωντανή συναυλία που πάντα προτιμώ), απολαυστικός όπως πάντα στις αφηγήσεις του και ίσως ανακτήσω τη διάθεση (φωτογραφική πάντως ήταν ευκολότερο και απόκτησα καινούρια).